Olej rzepakowy (WŁAŚCIWOŚCI i ZASTOSOWANIE)
Olej rzepakowy to produkt, który stosowany jest na wiele sposobów: w kuchni, kosmetyce, a nawet w przemyśle. Dlaczego jest tak popularny? Główną przyczyną jest jego wydajność – z jednego hektara rzepaku można otrzymać około 1000 litrów oleju. Pola kwitnącego rzepaku to jeden z najpiękniejszych widoków wiosną. Korzystamy z nich nie tylko my, ale i ogromna ilość owadów zapylających. W badaniu przeprowadzonym w 2017 roku wykazano, że najczęstszym olejem wykorzystywanym do smażenia był olej rzepakowy. Z kolei do potraw na zimno respondenci stosowali przede wszystkim oliwę z oliwek. Dowiedz się więcej o oleju rzepakowym – jego właściwościach, zastosowaniu i ciekawostkach!
Spis treści:
- Olej rzepakowy – czym jest i co zawiera?
1.1. Skład oleju rzepakowego
1.2. Olej rzepakowy – kwasy tłuszczowe - Olej rzepakowy – właściwości
2.1. Olej rzepakowy dla niemowląt
2.2. Olej rzepakowy na włosy i skórę
2.3. Olej rzepakowy = olej napędowy? - Rafinowany czy nie? Jaki olej rzepakowy wybrać?
Olej rzepakowy – czym jest i co zawiera?
Co takiego niezwykłego zawiera olej rzepakowy? Nim przejdziemy do przedstawienia właściwości tego oleju, warto sprawdzić, co zawiera. Skład oleju rzepakowego jest kluczowym elementem dla lepszego zrozumienia jego działania na organizm człowieka. Zazwyczaj to, co jest łatwo dostępne, kojarzy nam się z czymś gorszym, pospolitym – „z niższej półki”. Olej rzepakowy, mimo że stosunkowo tani, jest bogaty w cenne składniki odżywcze i okazuje się jednym z najlepszych wyborów pośród innych olejów pochodzenia roślinnego i tłuszczów zwierzęcych.
Sprawdź listę: oleje w kosmetyce.
Skład oleju rzepakowego
Co zawiera olej rzepakowy? Wbrew pozrom całkiem sporo. Ten dobrze znany w kuchni tłuszcz to bogactwo składników, które wpływają na wiele procesów w organizmie.
Kwasy tłuszczowe:
- kwasy nasycone – 7%,
- kwas oleinowy – 62%,
- kwas linolowy (omega-6) 20%
- kwas α-linolenowy (omega-3) 10%.
Sterole (zawartość mg/100g oleju):
- β-sitosterol – 382,
- kampesterol – 252,
- brasikasterlor – 104,
- δ-5-avenasterol – 24,
- stikmasterol 6.
Witaminy rozpuszczalne w tłuszczach (zawartość mg/100g oleju):
- witamina E – 19.
Witaminy rozpuszczalne w tłuszczach (zawartość μm/100g oleju):
- witamina K – 150,
- prowitamina A – 550.
Czy olej rzepakowy jest szkodliwy? W internecie spotkać się można z informacjami o szkodliwości oleju rzepakowego. Wynikać ma to przede wszystkim z wysokiej zawartości kwasu erukowego, który (jak wykazano w badaniach na zwierzętach) ma charakter toksyczny. Ten jednonienasycony kwas tłuszczowy omega-9 występuje w rzepaku i gorczycy, powoduje stłuszczenie narządów miąższowych i uszkodzenie mięśnia sercowego. Obecnie jednak w uprawach stosowane są odmiany rzepaku, które umożliwiają uzyskanie produktu, jakim jest olej rzepakowy bezerukowy. Charakteryzuje się on bardzo niską zawartością kwasu erukowego – nawet poniżej 2%. Olej rzepakowy w tradycyjnej odmianie może zawierać go aż 50% – różnica jest więc znacząca.
Olej rzepakowy – kwasy tłuszczowe
Czy kwasy tłuszczowe są wartościową częścią oleju? Wracając do składu oleju rzepakowego, warto poruszyć jeszcze jedną kwestię. Mianowicie skład kwasów tłuszczowych:
- MUFA – kwasy tłuszczowe jednonienasycone,
- PUFA – kwasy tłuszczowe wielonienasycone,
- SFA – kwasy nasycone.
Jak w tej kwestii prezentuje się olej rzepakowy na tle innych?
Jest na drugim miejscu pod względem zawartości MUFA – 61%, zaraz po oliwie z oliwek, które zawiera ich aż 75%. Na kolejnych miejscach znajdują się: olej arachidowy (48%), smalec (47%), palmowy (39%), kukurydziany (29%), masło (28%), sojowy (23%), z nasion bawełny (19%), olej słonecznikowy (16%), szafranowy (14%), kokosowy (7%).
Jeżeli chodzi jednak o zawartość SFA, olej rzepakowy znajduje się na samym końcu listy, zawierając jedynie 7% nasyconych kwasów tłuszczowych. Pierwsze trzy miejsca? Olej kokosowy (91%), masło (68%) i olej palmowy (51%).
Olejek łopianowy do włosów – jak go stosować?
Olej rzepakowy – właściwości
- zapobiega chorobom sercowo-naczyniowym,
- wpływa pozytywnie na działanie układu odpornościowego,
- zmniejsza stężenie glukozy i insuliny na czczo oraz poprawia kontrolę cukrzycy typu 2,
- reguluje gospodarkę tłuszczową organizmu,
- działa profilaktycznie w niektórych chorobach nowotworowych: rak piersi, prostaty i jelita grubego,
- może pomóc w zapobieganiu depresji,
- wspiera prawidłowy rozwój płodu.
Zawarte w oleju rzepakowych kwasy omega-6 i omega-3 działają profilaktycznie i leczniczo w chorobach przewlekłych, takich jak choroby układu krążenia, niedokrwienne serca, udar mózgu, nadciśnienie tętnicze, a także na niektóre choroby nowotworowe: rak piersi, prostaty i jelita grubego. Kwasy te wpływają korzystnie na rozwój mózgu, układu nerwowego i siatkówki oka.
Olej rzepakowy charakteryzuje się niemal idealnym, z punktu widzenia potrzeb żywieniowych, stosunkiem kwasów omega-6 do omega-3, wynoszącym 2:1.
Wśród właściwości oleju rzepakowego wymienić należy najkorzystniejszy udział kwasów tłuszczowych n-6/n-9. Olej ten znajduje się w tej kwestii na podobnym poziomie co olej z lnianki, olej lniany, konopny czy z orzechów włoskich. Wysoka zawartość MUFA sprawia, że olej rzepakowy pozytywnie wpływa na zapobieganie chorobom sercowo-naczyniowym. Jest to związane z regulowaniem stężenia lipidów i apolipoprotein, podatności na utlenianie LDL i insulinowrażliwości.
Zawartość przeciwutleniaczy, takich jak witamina E, karotenoidy , flawonoidy, fitosterole i kwasów fenolowych sprawia, że olej ten pozytywnie wpływa na układ odpornościowy i jego zdolności antyoksydacyjne. Wykazuje również korzystne działanie na właściwości przeciwzapalne, antyaterogenne i antynowotworowe. Zawartość fitosteroli sprawia, że olej rzepakowy wpływa na obniżenie frakcji LDL cholesterolu. Olej rzepakowy wpływa również na zmniejszenie stężenia glukozy i insuliny na czczo, a także poprawę kontroli cukrzycy typu 2.
Olej słonecznikowy – sprawdź, dlaczego powinnaś go stosować!
Olej rzepakowy dla niemowląt
Czy olej rzepakowy można stosować u dzieci? Stosowanie oleju rzepakowego w diecie niemowlęcia można rozpocząć już na początku rozszerzania diety, czyli od 6. miesiąca. Jest to dobrze tolerowany składnik tłuszczowy wzbogacający zupkę lub inne danie. Dzięki zawartości nienasyconych kwasów tłuszczowych olej rzepakowy wpływa korzystnie na rozwój niemowląt i dzieci. Zaleca się jego przyjmowanie także w okresie ciąży.
Olej rzepakowy na włosy i skórę
Jak działa olej rzepakowy na włosy i skórę? Poza typowym zastosowaniem oleju rzepakowego warto wspomnieć, że może być on bardzo dobrym produktem do pielęgnacji włosów i skóry. Chroni przed negatywnym wpływem wolnych rodników i stresem oksydacyjnym, a także zanieczyszczeń, z którymi mamy do czynienia każdego dnia. Obecność witaminy A wspiera naturalne procesy ochronne skóry, pobudza działanie włókien kolagenowych, zmniejsza ryzyko powstawania zmarszczek i drobnych linii. Kolejną cechą jest pozytywny wpływ na stan cery dotkniętej trądzikiem i AZS.
Sprawdź, dlaczego keratyna do włosów to niezbędny składnik w pielęgnacji.
Olej rzepakowy = olej napędowy?
Czy olej rzepakowy można używać jako olej napędowy? Już na początku wspomniałam o tym, że olej rzepakowy ma zastosowanie, z którego mało kto zdaje sobie sprawę. Otóż z 1 ha rzepaku można wyprodukować około… 800 litrów biodiesla, który wystarczy do uprawy około 10 ha pól. Pomysł, aby stosować oleje roślinne jako paliwo do silników wysokoprężnych, opatentował Rudolf Diesel w 1892 roku. Jednak z powodu wyższej ceny, niż w przypadku paliw otrzymywanych z ropy, oleje roślinne przestały być wykorzystywane. Jednak z czasem zaczęto podejmować próby stworzenia biopaliwa taniego i „zielonego”. Pierwszą rafinerią w Polsce, która rozpoczęła produkcję biopaliw była Rafineria Trzebinia.
Rafinowany czy nie? Jaki olej rzepakowy wybrać?
Olej rzepakowy rafinowany stosuj do potraw poddawanych obróbce termicznej: smażonych lub pieczonych. Olej rzepakowy nierafinowany używaj do sałatek, potraw na zimno, a także jako składnik domowych kosmetyków do pielęgnacji skóry i włosów.
Jak powstaje olej rzepakowy? Otóż pomińmy etap siania, uprawy i zbiorów nasion. Produkcja oleju to kolejno: wytłaczanie, ekstrahowanie i rafinowanie.
Przede wszystkim, olej tłoczony na zimno jest lepszy, ponieważ zawiera mniej zanieczyszczeń. To olej z pierwszego tłoczenia. Na przemysłową skalę stosuje się jednak proces tłoczenia na gorąco, ponieważ umożliwia zwiększenie efektywności. Ekstrakcja to inaczej wymywanie oleju z rozdrobnionych nasion. Używa się do tego celu rozpuszczalnika, np. heksan. Po jego oddestylowaniu powstaje olej surowy, który poza składnikami dobrymi dla naszego zdrowia, zawiera niestety składniki o działaniu niekorzystnym. Są to wolne kwasy tłuszczowe, produkty utleniania i polimeryzacji. W celu ich usunięcia przeprowadza się rafinację. Zachowane zostają natomiast pożądane substancje.
Sposób produkcji wpływa na zawartość składników prozdrowotnych, dlatego można uznać, że w tej kwestii olej nierafinowany wiedzie prym. Z kolei olej rzepakowy rafinowany ma wyższą temperaturę dymienia (204-240°C), co czyni go dobrym olejem do smażenia i pieczenia. Olej rafinowany ma też większą trwałość.
Olej rzepakowy znajduje się na półce w każdym sklepie i jest najczęściej wybieranym tłuszczem do smażenia i pieczenia. Warto jednak wiedzieć, że jest to najlepsza kombinacja składników wpływających pozytywnie na zdrowie organizmu. Dlatego w swojej kuchni miej zawsze olej rafinowany i nierafinowany, stosując do różnego typu potraw lub w codziennej pielęgnacji.
Olejowanie włosów – jakie oleje wybierać?
Źródła:
- Właściwości oraz zastosowanie oleju rzepakowego i oleju z amarantusa w leczeniu zaburzeń metabolicznych związanych z otyłością, Małgorzata Moszak, Agnieszka Zawada, Marian Grzymisławski, Wybrane Problemy Kliniczne, 2018,
- Prozdrowotne właściwości oleju rzepakowego, Marek Gugała, Krystyna Zarzecka, Anna Sikorska, Postępy Fitoterapii 2/2014,
- Olej rzepakowy źródłem cennych kwasów omega 3-6-9, Dominika Szczepańska, Iwona Bryndal, Prace Naukowe Uniwersytety Ekonomicznego we Wrocławiu, nr 494, 2017,
- Charakterystyka oleju rzepakowego jako paliwa do zasilania ciągnikowych silników z zapłonem samoczynnym, dr. inż. Krzysztof Pilarski,Technika Rolnicza Ogrodnicza Leśna, 1/2009.